AQAN ได้ส่งเสริมความร่วมมือระหว่างประเทศ สมาชิกในการพัฒนากรอบการประกันคุณภาพการศึกษาของอาเซียน โดยการพัฒนาองค์ประกอบของกรอบการประกันคุณภาพเพื่อให้กลไกดังกล่าวมีคุณลักษณะคล้ายคลึงกัน ดังนี้
(๑) หน่วยงานการประกันคุณภาพภายนอก (External Quality Assurance Agency)
เป็นหน่วยงานที่จัดตั้งตามกฎหมาย มีพันธกิจที่เป็นที่ยอมรับของหน่วยงานในระดับชาติ สาธารณะ และประเทศสมาชิกอาเซียนอื่นๆ มีความอิสระในการดำเนินการ การตัดสินใจในการดำเนินการต้องปลอดการแทรกแซงจากหน่วยงานภายนอก มีปรัชญา พันธกิจ เป้าประสงค์ และเป้าหมายการดำเนินการที่ชัดเจน มีเกณฑ์มาตรฐาน และตัวบ่งชี้การประกันคุณภาพที่ชัดเจน และเป็นที่ยอมรับของสังคม การบริหารจัดการต้องยึดมั่นหลักการธรรมาภิบาลโปร่งใสและตรวจสอบได้ มีทรัพยากรบุคคลและงบประมาณดำเนินการที่เพียงพอ มีความร่วมมือกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งภายในประเทศและระหว่างประเทศ ต้องมีระบบการตรวจสอบคุณภาพภายในเพื่อการพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่อง มีการติดตามความเคลื่อนไหวพัฒนาการและนวัตกรรมของการประกันคุณภาพอย่างสม่ำเสมอ เพื่อที่จะก้าวให้ทันการเปลี่ยนแปลง และมุ่งที่จะพัฒนาในแนวทางการปฏิบัติงานที่ดี (good practices)
(๒) กระบวนการประกันคุณภาพภายนอก (External Quality Assurance Processes)
การพัฒนาเกณฑ์และมาตรฐานต้องมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย มีการประกาศเกณฑ์และมาตรฐานล่วงหน้า และสาธารณชนสามารถสืบค้นข้อมูลได้ตลอดเวลา เกณฑ์และมาตรฐานใช้กับทุกสถานศึกษาอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม และควรคำนึงถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรม กระบวนการควรจะมี ๕ องค์ประกอบ ดังนี้
(๑) การประเมินตนเอง (self-assessment) หรือเทียบเท่า
(๒) การประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญจากภายนอกและมีการตรวจเยี่ยมสถานศึกษาตามที่ตกลงกัน
(๓) การให้ข้อมูลป้อนกลับ (feedback) และข้อเสนอแนะเพื่อเสนอศึกษานำไปปรับปรุงคุณภาพให้ดีขึ้น
(๔) การติดตามผลการนำข้อเสนอแนะไปใช้
(๕) ผลของการประเมินภายนอกต้องแจ้งให้สาธารณะได้รับทราบการประกันคุณภาพอยู่บนพื้นฐานของรอบเวลา (cyclical basis) ผู้ประเมินต้องไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อนกับสถานศึกษา มีกลไกการอุทธรณ์
(๓) หลักการการประเมินคุณภาพภายในของสถานศึกษา (Institutional Principles)
สถานศึกษาควรสร้างวัฒนธรรมคุณภาพในทุกภารกิจ รวมทั้งการเรียน การสอน การวิจัย การให้บริการและการบริหารจัดการ มีโครงสร้างการประกันคุณภาพอย่างเป็นระบบและกำหนดผู้รับผิดชอบอย่างชัดเจน ระบบการประกันคุณภาพเป็นที่รู้ของทุกคน ได้รับการสนับสนุนจากผู้บริหารระดับสูง และมีการดำเนินการอย่างยั่งยืน ระบบการประกันคุณภาพเป็นกระบวนการที่ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกคน และทุกระดับ ทั้งอาจารย์ เจ้าหน้าที่ นักศึกษา และผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย มีการติดตามผลเป็นประจำ เพื่อการพัฒนาอย่างต่อเนื่องในทุกระดับ ควรเผยแพร่ให้สาธารณะทราบข้อมูลข่าวสารที่เป็นปัจจุบันเกี่ยวกับสถานศึกษา หลักสูตร ความสำเร็จต่างๆ รวมทั้งการประกันคุณภาพ
(๔) หลักการผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง (Learners Focus Generic Principles)
สนับสนุนการยอมรับคุณวุฒิระหว่างประเทศสมาชิก ส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต ส่งเสริมการถ่ายโอนหน่วยกิต และการเคลื่อนย้ายผู้เรียน ส่งเสริมการเคลื่อนย้ายแรงงาน กรอบมาตรฐานคุณวุฒิแห่งชาติต้องมี ๙ องค์ประกอบ ดังนี้
(๑) กำหนดบนพื้นฐานของผลลัพธ์การเรียนรู้ในระดับการศึกษาต่าง ๆ
(๒) เป็นระบบหน่วยกิต
(๓) บูรณาการรูปแบบการเรียนรู้และการฝึกอบรมต่างๆ ทั้งการศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย
(๔) เชื่อมโยงกับภาคส่วนต่างๆ ของการศึกษา และการเรียนรู้
(๕) มีหน่วยงานรับผิดชอบการดำเนินการ
(๖) มีความร่วมมือกับหน่วยข้อมูลและหน่วยเทียบคุณวุฒิ
(๗) มีกรอบการดำเนินการด้วยหลักการการประกันคุณภาพ และมีมาตรฐานที่ครอบคลุม
(๘) ยึดมั่นปรัชญาการให้โอกาสทางการศึกษาต่อเนื่อง
(๙) เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง
ดังนั้น ความร่วมมือในการพัฒนากรอบการประกันคุณภาพการศึกษาของอาเซียนดังกล่าวจะช่วยพัฒนาระบบการประกันคุณภาพในระดับชาติและนานาชาติ ปฏิเสธไม่ได้ว่าการเข้าสู่ประชาคมอาเซียนเอื้ออำนวยให้ความเป็นนานาชาติเข้ามาสู่ประเทศรวดเร็วขึ้น หากสถาบันอุดมศึกษาไทยสามารถก้าวสู่ความเป็นนานาชาติผ่านกรอบการประกันคุณภาพการศึกษาระดับภูมิภาคดังกล่าวให้ เราคงจะมีโอกาสแข่งขันได้อย่างน้อยก็ในเวทีภูมิภาคนี้
Ref. จุลสาร สมศ. หน้า 6 กันยายน 2555